ОПШТО

Витамините и минералите му помагаат на нашето тело да расте, да се развива и да остане здраво. Витамините и минералите се многу важни при внесувањето на храната, за функционирањето на организмот. 

Брзото темпо , модерниот начин на живот, не оставаат доволно време за правилна исхрана што доведува до умор, недостаток на енергија, а понекогаш и до појава на други тегоби и здравствени пореметувања. 

Заради тоа понекогаш е потребно да се надомести недостатокот на внес на витамини и минерали при исхраната на вештачки начин. 

Секој витамин и минерал е со посебна важност за човековиот организам.

Витамините и минералите за многу важни за човекот, бидејќи ако постои недостаток од некој витамин или минерал сам по себе носи и свои последици кои што можат да бидат и многу лоши за организмот.

Внесот на витамините и минералите се одвива по многу лесен пат, бидејќи сите витамини и минерали ги има во зеленчукот, овошјето, млечните производи, месото и други хранливи продукти.

ВИТАМИНИ

Витамините се супстанции од природно потекло, неопходни за одржување на нормалните животни функции. Човековиот организам не може да ги синтетизира овие супстанции и мора да ги внесува преку храната. 

Исклучок од ова се витаминот D, кој се создава во кожата под дејство на ултравилетовите зраци и никотинамидот, кој се создава од триптофанот.Биолошката активност на витамините се базира врз нивната улога како коензими во голем број ензими. 

Нормалната исхрана ги обезбедува нормалните потреби на организмот за витамин. 

Целосниот недостиг на некој витамин во организмот се нарекува авитаминоза. 

Недоволното внесување на витамини во организмот се нарекува хиповитаминоза, а прекумерното внесување на витамини во организмот се нарекува хипервитаминоза. 

Провитамините имаат слична хемиска структура со соодветните витамини и лесно се трансформираат во витамини. Пример: каротенот кој е провитамин на витаминот А.

ЛИПОСОЛУБИЛНИ ВИТАМИНИ

Липосолубилни витамини или витамини растворливи во масло се витамините А, Д, Е и К.

Витамин А - Ретинол

       Овој витамин е важен за одржување на коските, забите, косата, непцата и видот. Негов недостаток предизвикува кокошкино слепило - неможност за гледање ноќе, ксерофталмија - суво око, иритација на кожа, прекумерен раст на коските.

Витамин Д - Калциферол

Важно е да се знае дека може да се синтетизира во организмот со помош на сончева светлина. Недостаток од овој витамин предизвикува рахитис кај децата - искривување на коските, остеомалација - искривување на коските, остеопороза - кршење на коските и омекнување.

Витамин Е - Токоферол

   Овој витамин е важен антикоагуланс. Се наоѓа во растителните масла, јаткастите плодови, зелен зеленчук, житарици, авокадо.

Витамин К 

Овој витамин уште се нарекува и фактор на коагулација бидејќи учествува со спречување на згрутчување на крвта. Го има во зелен зеленчук, овошје, месо, јајца. Недостаток од овој витамин дава крварење.

ХИДРОСОЛУБИЛНИ ВИТАМИНИ

Хидросолубилни витамини или витамини растворливи во вода се витамини од групата Б и витаминот Ц. 

Витамин Б1 - Тиамин  

     Овој витамин е важен за одржување на работата на срцето и мукозните мембрани. Недостаток од овој витамин ја дава болеста  Бери - Бери што претставува невролошко и кардиоваскуларно пореметување, а главни симптоми на оваа болест се полиневритис, срцева слабост и атонија на желудникот. 

 Витамин Б2 - Рибофлавин

Овој витамин во организмот е врзан за протеините во форма на флавопротеини. При недостаток од овој витамин  се појавуваат промени на очната рожница, рагади на аглите од устата, воспаление на усна шуплина. 

 Витамин Б3 - Нијацин

        Овој витамин е важен за синтеза на хем. Недостаток од овој витамин дава пелагра.

Витамин Б5 - Пантотенска киселина

      Овој витамин е составен дел на коензим А во организмот. Недостаток од овој витамин нема, но се појавуваат некој симптоми како повраќање, невроза, абдоминална болка, мускулни грчеви. 

Витамин Б6 - Пиридоксин  

      Овој витамин е важен за балансирање на хормоните кај жените. При недостаток од овој витамин се појавуваат себореични промени на кожата, мачнина, повраќање, слабост, вртоглавица, главоболка, нервна раздразливост.

Витамин Б9 - Фолна киселина 

Овој витамин е важен за создавање на црвените крвни зрнца, а исто така е важен и кај бремени жени за правилен раст и развој на плодот. При недостаток од овој витамин се појавува пернициозна анемија. 

Витамин Б12 - Цијанокобаламин 

      Овој витамин е важен за правилно функционирање на средишниот нервен систем. При недостаток од овој витамин се појавуваат егземи, дерматитис, замор, лоша состојба на коските, иритираност, слаба меморија и концентрација. 

Витамин Ц - Аскорбинска киселина 

      Овој витамин е важен за колаген и карнитин како и за метаболизам на масни киселини. Недостаток од овој витамин дава скорбут кој се манифестира со крварење на непцата и паѓање на забите како и првут на кожата.

МИНЕРАЛИ

Исто како и витамините и минералите му помагаат на телото да се развива, расте и да остане здраво. Минералите претставуваат неоргански елементи кои потекнуваат од почвата и водата, а се апсорбираат од растенијата или ги јадат животните. 

За нормално функционирање на организмот потребна е доволна количина на минерали. Постојат дваесетина различни минерали кои влегуваат во составот на нашиот организам и тие претставуваат 5% од целокупната тежина на нашиот организам. 

Во нашиот организам минералите постојано се обновуваат, а преку урината, столицата, потта, и другите секрети, секој ден се исфрлаат околу 30 грама минерали кои задолжително треба да се внесат со храната. 

Минералите се неопходни за многу метаболички процеси, генерирање на крв и во меѓусебното дејство на нервите и мускулите.

Постојат два вида на минерали: макроминерали и минерали во трагови.

Групата на макроминералите ја сочинуваат соединенија кои содржат калциум, фосфор, магнезиум, натриум и калиум.

Минерали кои му се потребни на организмот во многу мали количини, но неопходни количини се железото, манганот, јодот, цинкот и селенот.

ИЗВОРИ И НЕДОСТАТОЦИ ОД МИНЕРАЛИ

Калциум - најобемен минерал во човечкиот организам кој е од витално значење за изградба на коските и забите. Го има во: овошје, зеленчук, млеко, житарки, јаткасти плодови. Негов недостатог може да даде: кршливост на коските, пореметување на крвен притисок, болки во мускулите, нервна раздразливост, скелетни деформитети.

Фосфор - 85% во нашиот организам е во коските и забите. Го има во овошје и зеленчук. Недостаток од фосфор се манифестира со влошување на состојбата на коските, слаби мускули и замор.

Магнезиум - важен за правилна работа на срцето. Го има во: јаткасти плодови, морска храна, место. Недостаток од магнезиум се манифестира со аритмија, слабост или грчеви  во мускулите, главоболка, висок крвен притисок, депресија, мачнина.

Натриум - важен електролит присутен во сите телесни течности - крв, солзи, пот. Го има во овошјето, а најмногу во праските. Недостаток од натриум се манифестира со потиштеност, слабост, грчеви во мускулите. 

Калиум - важен за правилна функција на мускулите. Го има во домати, брокула, портокал, црн леб. Недостаток од калиум се манифестира со слабост, недостаток од енергија, грчеви во мускулите, неправилна работа на срце.

Железо -  како составен дел на хемоглобинот овозможува пренесување на кислород во крвта.  Го има во јаткасите плодови и сувото овошје. Недостаток од железо се манифестира со несвестица, малаксаност, слабост, бледило, умор, главоболка, слаба коса и нокти.

Манган - важен за правилно формирање на коските. Го има во ананас. Недостаток од манган нема бидејќи доволно се внесува преку храната. 

Јод - важен за нормален раст и психички развој. Го има во јагодите. Недостаток од јод се манифестира со зголемување на тироидна жлезда, сува и збрчкана кожа.

Цинк - важен за создавање на хормони. Го има во црн дроб, јаткасти плодови, свеж зеленчук. Недостаток од цинк се манифестира со нееластична кожа, стрии, опаѓање на коса, брчки, флеки по кожата, иритација на кожа.

Селен - моќен антиоксиданс. Го има во печурки, кромид, домати, шипка.